Adashgan avtobus 6 (kamolov)
– Юр, ўғлим, станцияга бориб келайлик. Начальникка кирамиз, бор гапни айтасан.
Бекзод касалванд ва мотамсаро Барнони қолдириб, мўйсафид билан бирга жўнади. Станция бу ердан ўн километрча жойда экан. Аммо ўша ҳолатда улар ҳеч қачон бундай масофани пиёда босиб ўтолмас эдилар. Демак, Жамшид ҳам шу темир йўлни қидирган, лекин адашиб қолган, ёқилғи тугаган. Унда айб йўқ. Уларни тезроқ қутқариш керак. Бечораларнинг аҳволи не кечди экан?
...Станция бошлиғи Жамбул вилоятидаги қутқарув хизмати билан боғланди. Вертолётлар қидирувга борадиган бўлишди. Сўнгра Барнога Мерган оға дори-дармон сотиб олди.
Барно ўзига келиб олгунига қадар улар яна бир ҳафта шу ерда қолишди. Мерган оғанинг оиласи қўлларидан келганича ёрдамларини аяшмади.
– Аёлингни касалхонага ётқизайлик, – деди мўйсафид. – Тузалгач, кетаверасизлар.
Аммо Барно кўнмади. Оға уларни разъездга элтиб, Тошкент поездига чиқариб қайтди.
ЮРТГА ҚАЙТИШ
Даштдаги адашган автобусдагилар эса эртаси куни ҳам ўша жойда тунаб қолишди. Баъзилар тақдирларига тан бериб автобус йўлакларига чўзилиб олишганди. Кибриё холанинг мурдаси билан ҳеч кимнинг иши бўлмай қолди. Икки кечада ейиш мумкин бўлган нимаики бўлса, ейилиб, ёқиш мумкин бўлган нарсаларнинг ҳаммаси ёқиб бўлинди. Юмшоқ ўриндиқлар шилиб олинди. Навбат автобуснинг асосий баллонларига келганди. Олов тунда узоқдан яхши кўринади ва кимларнидир ўзига тез жалб қилади, деган ўйда ёқавердилар. Яхшиямки, иккинчи тун шамол бўлмади, бироқ совуқ ва аёзли эди. Туни билан учта баллон ёқиб чиқилди. Йўловчилар иложи борича ухлаб қолмасликка ҳаракат қилишар, гулхан атрофида сакраб айланишарди. Аммо очлик азоб берарди.
Эртаси ҳам ҳеч зоғ кўринавермагач, кўпчиликнинг юзида умидсизлик акс эта бошлади.
– Йигитлар, йўлга тушамиз! Бу ерда туришнинг фойдаси йўқ, шекилли, – деди Жамшид.
– Ҳа, ҳаракат қилиб то қоронғи тушгунига қадар темир йўлга етиб олайлик.
Ҳаво булутли бўлса-да, қуёш ёғдуси сезилиб турар ва жануб томон қаёқда эканини англаш қийин эмасди. Йўловчилар Демир ва Алёна бошчилигида йўлга отланишди. Жамшид ва Тўлқин Кибриё холанинг жасадини орқа ўриндиқнинг ёниб бўлганидан қолган темир ромига боғлаб олиб, судраб кета бошладилар. Нилуфар бўлса Жамшиднинг қўлтиғидан ушлаб маъюс борарди... Бир чақиримча йўл босганларидан сўнг вертолётлар пайдо бўлди. Ҳаммалари бош кийимларини силтаб, қичқира бошлашди. Вертолётлардан бири ҳавода бир доира айланди-да, ерга қўнди. Ҳамманинг кўзидан қувонч ёшлари оқарди.
Борт командири юз берган ҳодиса ҳақида қаергадир ахборот берди ва сўзининг охирида "Ҳаммаси Россиядан келаётган Ўзбекистон азаматлари экан. Биринчи ёрдам кўрсатмоқдамиз. Бир аёлнинг жасади бор, нима қилайлик?" дея буйруқни кутди. Бошлиқ уларни чегара постига элтиб, Ўзбекистон ҳудудига тезликда ўтказиб юборишни топширди.
– Ўртоқ командир, орамиздан бир йигит билан аёл пиёда кетишганди. Йўлни қараб кетайлик.
– Улар кетиб бўлишган. Ўша йигит поезд станцияси бошлиғига бориб айтган экан. Кейин станциядан бизга хабар беришди.
– Э, шунақами? Унда улар тирик экан. Баракалла, Бекзод! У бўлмаганида бизнинг аҳволимиз не кечарди?
– Гўдаги ҳам омонми? – сўради Нилуфар.
– Омон бўлади-да. Етиб борганимиздан сўнг улардан хабар оламиз, хўпми? – деди Жамшид ишонч билан.
Вертолётдаги шифокор уларга минерал сув ва сухари тарқатди. Шу тариқа божхона постига етиб келишди. Уларни навбатсиз ўтказиб юборишди. Пештоқида байроғи ҳилпираб турган Ўзбекистон божхона пости томон деярли чопиб кетишди. Улар тиббий кўрикдан ўтказилиб Тошкент шаҳар "Одам савдосига қарши кураш бўйича ташкил этилган реабилитация Маркази"га олиб кетилди. Жамшид билан Нилуфар эса Кибриё холанинг жасади билан қишлоқларига жўнашди.
* * *
Барнонинг тана ҳарорати тобора кўтарилиб борарди. Поездда ўлчаб кўришди, ҳарорати қирқ даражага етибди. Биринчи ёрдам кўрсатилди ва поезддан тушибоқ уни касалхонага ётқизиш кераклигини айтишди. Аммо Барно ихраб, тинмай "Уйимни бир кўрай. Мени уйимизга олиб кетинг, жон Бекзод ака", деяверди. У бетўхтов ва калта-калта йўталарди. Шифокор опа: "Аёлингизнинг ўпкаси қаттиқ шамоллаган. Бу сурункали бронхит. Шунинг учун иситмаси баланд", деб айтди. Барнонинг юзи, қовоқлари ҳам шишиб кетган, оёқ-қўллари мадорсиз эди.
Ниҳоят, "Тошкент" шоҳбекатига етиб келишди. Бекзод Барнони елкасига опичлаб олди.
– Уни тўғри касалхонага олиб боринг! – дея қичқирди вагон проводниги ҳам.
– Хўп, раҳмат. Шундай қиламан, – деди Бекзод.
Аммо беҳол Барно эрининг бўйнига осилиб маҳкам қучди ва шивирлаб деди:
– Мени аввал уйимизга олиб боринг, акажон. Уйимизни бир кўрай. Кейин ўлсам ҳам армоним йўқ.
– Нега унақа дейсан? Яхши ният қил. Мана, юртимизга қайтиб келдик. Энди бу ердан тилла беришса ҳам ҳеч қаёққа кетмаймиз.
Барно худди ёш боладай пиқиллаб йиғлай бошлади.
– Уйимизга опкетинг, жон ака!..
– Хўп-хўп. Мана ҳозир, кетамиз. Бирор нима ейсанми?
– Йўқ.
– Тўғри қиласан. Ўзи пулимиз ҳам йўқ, – деди Бекзод ва таксилар томон йўналди. Такси кирани нима қилсам экан-а, дея ўйлади. Барнони кутиш майдонига олиб кириб, ўриндиққа ўтқазиб қўйди.
– Сен шу ерда ўтириб тур, мен ҳозир келаман. Машина топай, уйимизга кетамиз, хўпми?
Барнонинг лаблари қуруқшаб ёрилиб кетганди. Бекзоднинг кўзи ярми ичилиб ташлаб кетилган "Кока-кола"га тушди ва уни олиб бемор хотини оғзини намлади. Коланинг ёнида ярми ейилмай ташлаб кетилган гумма ётарди.
– Ма, манавиниям еб ол.
– Йўқ. Ўзингиз... – деди базўр Барно ва ўриндиқ суянчиғига суяниб кўзларини шифтга қаратиб олди.
– Барно, м-мен ҳ-ҳозир, тез келаман. Уйимизга кетамиз, бўптими? – деди Бекзод ва хотинидан кўзини ололмай кириш эшиги томон чопди.
Таксилар қатор-қатор туришарди. Уни ҳайдовчилар қуршаб олишди. "Андижонга бир киши", "Фарғона борми, Фарғона!", "Ака, қаёққа кетасиз?" деб сўрашарди улар.
– Акалар, бир бемор аёлим бор. Фарғонага ким олиб кетади?
– Қаердан келаяпсизлар ўзи? – сўради бир ўспирин.
– Россиядан.
– Ишлагани борганмидинглар?
– Ҳа.
– Ўтиринглар, мен олиб кетаман. Орқа бўш.
– Неча пул бераман?
– От билан туя бўлармиди? Уч кишининг жойи-да, юз минг.
– Майли. Фақат пулни етиб борганда, уйдан олиб чиқиб бераман.
– Ие, бу ёғи "пистон" денг. Бўлмайди, ошна. Бир марта шунақа икки йигитни олиб кетгандим. "Уйимиз" деб бир жойга кириб кетишди. Ана турдим, мана турдим, дарвозани очиб қарасам, у ёғи дала, катта боғ экан.
Бу гапни эшитган бошқа ҳайдовчилар ҳам кулиб юборишди ва Бекзоддан узоқлашишди. Бекзоднинг юзи хижолатдан дув қизариб кетди. У кимга, нима деб илтимос қилишни билолмай бир оз қаққайиб туриб қолди. Бир пайт орқасидан "Андижон" деб турган ўрта ёшлардаги бир ҳайдовчи киши келиб, гўё ҳамдардлик билдиргандай қўлини елкасига қўйди.
– Бошингизга бирор мушкулот тушдими, дейман-а?
– Ҳа. Биз ўтирган автобус қозоқ даштларида адашиб кетди. Совуқда қолдик. Гўдагимиз йўлда нобуд бўлди. Энди бўлса, хотинимнинг аҳволи оғир... Бу ерда ҳеч кимим йўқ, – дея олди Бекзод.
Бошқа гапира олмади. Ерга қаради, кўзига ёш келди.
– Эҳ-ҳе, ёмон бўпти-ку. Сизлар поезддан тушдинглар чоғи. Аёлингизни орқангизга опичиб олган сиз эдингиз-а? Кўзим тушувди.
Бекзод бош ирғади.
– Бизни бир қозоқ чол топиб олиб кетди. Кейин шу поездга ўтқазиб юборди. Хотиним "Уйимизга кетайлик" деб ҳеч қўймаяпти.
– Бўлар иш бўпти. Ўзингизни қўлга олинг, ука. Сизларни мен олиб кетаман. Уйингиздагилар тоза соғинишгандир-а?..
Бекзод олға бир қадам босди-да, бир нима ёдига келгандай таққа тўхтаб қолди ва таксичи кишига қараб "Бизни ҳеч ким кутаётгани йўқ, бизлар етиммиз!" демоқчи бўлди. Аммо ўзини базўр тийди.
– Машинам ҳув анави оқ рангли "Нексия". Юкингиз кўп эмасми? Э-ҳа, узр...
– Кира ҳақингизни қўшнилардан олиб бераман.
– Э-ҳа, шунақами? Майли-майли, нимаям дердим.
Бекзод бемор аёлини опичлаб олиб келди. Улар келгунича таксичи йигитнинг бошига тушган ишлар ҳақида шерикларига билганича гапириб турганди.
– Яхши қилдингиз, Нозимжон, савоб бўлади, – деб қўйди бирови.
Ҳайдовчилар орқа эшикни очиб, унга ёрдамлашишди. Улар водий томон елдек учиб боришаркан, мижозлари бошига тушган мушкулот ҳақида сўраб-суриштирарди.
– Ана сизга Россия! Келинпошшани олиб кетиб нима қилардингиз-а?
– Уни ёлғиз ташлаб кетолмасдим. Кейин ўзи "Биргалашиб ишласак, кўп пул топамиз", деб қўймади.
– Айтмоқчи, менда бир янги чиққан қўшиқ бор, сизга ўхшаган шўрпешоналарга аталган. Қўйиб берайинми-а?
Бекзод Барнога бир қараб олди. У хотиржам ухламоқда эди.
– Ҳа майли. Ўзбекча қўшиқларниям соғинганмиз.
Ҳайдовчи дискни топди. Бу "Нексия" деган янги қўшиқ экан:Ўша машъум кунда мен,
Ҳаётимдан нолибман:
"Ҳамма "Нексия" миняпти,
Мен пиёда қолибман".
Бошим қотиб ўтирсам,
Дўстим келди ёнимга.
Унинг қизиқ таклифи,
Оро кирди жонимга.
"Биринг икки бўлмайди,
Јишт қуйсанг насияга.
Ошна, менга шерик бўл,
Кетайлик Россияга.
Келиб "Нексия" оламиз,
Баланд уйлар соламиз!
Жарақ-жарақ пул ишлаб,
Бой-бадавлат бўламиз!"
Биттадан молни сотиб,
Самолётга ўтирдик.
Гўёки афсонавий,
"Пул юрти"га шошардик.
Тиним билмай ишладик,
Бир кун очмиз, бир кун тўқ.
Етти ой ўтиб кетди,
Пулдан бўлса дарак йўқ.
Мен дўстимга зорландим:
"Юргин, қайтиб кетамиз.
Бекорга ишлагандан,
Чўлга сабзи экамиз".
Қишлоғимни кўрганда,
Юрагим тўлиб кетди.
Ўзга юртдан минг чандон,
Гўзал кўриниб кетди.
Бир кун "Нексия" оламиз,
Баланд уйлар соламиз.
Јишт қуйсак ҳам Ватанда,
Кўп савобга қоламиз!
– Қалай? – деб сўради Нозимжон кулиб.
– Яхши, – деди Бекзод ва Барнога қараб қўйди.
Барно миқ этмас, ранги сомондай сарғайиб кетганди. "Бечоранинг қорни оч. Нима қилсам экан. Шофёрдан қарз сўрасамми? Э, йўқ. Шундоқ ҳам ҳали йўлкирани кимдан оламан? Қўшниларнинг кўзига қандай қарайман? Барнони касалхонага ётқизишим керак. Бунга ҳам пул кетади. Эҳ, кетиб бекор қилдик-да. Адашдик. Адашган ақлдан озар, деб шуни айтсалар керак-да. Јишт қуйиб бўлса ҳам, ўз юртимда ишлайверсам бўлмасмиди. Уйни ҳам ўз кучим билан тиклаб олишим мумкин эди-ку. Эҳ, каллаварам".
Машина Ангрендаги ошхоналардан бирининг олдида тўхтади.
– Юринглар, шу ер яхши жой, овқатланиб оламиз.
Бекзод қимир этмай ўтираверди.
– Биз, ҳалиги...
– Ҳеч хижолат бўлманг, йигит. Ўзим меҳмон қиламан. Юринг.
– Ҳой Барно, юр, овқатланиб оламиз.
– Ҳеч нима егим келмаяпти, – деди у қисқа-қисқа йўталиб олиб. – Уйимизга тезроқ кетайлик.
– Ахир, қувватинг йўқ-ку. Узлукиб қоласан.
Барно сезилар-сезилмас "Ўзингиз бораверинг" деб қўйди.
– Бўлмаса, мундоқ қиламиз. Ярим коса шўрвани олиб келиб ичириб кетасиз, келишдикми? – деди ҳайдовчи.
Йигит аёлидан кўнгил узолмай машинадан тушди. Аммо Барно овқатни ҳам ичолмади, иситмаси тобора ошиб бормоқда эди. Баъзан оғир инқиллаб қўярди.
Қишлоққа кечга яқин етишди. Барно Бекзоднинг қўлларини маҳкам ушлаб олганди.
– Ана қара, уйимизга келиб қолдик. Ҳозир етамиз!
Беҳол Барнонинг кўзлари илтижоли мўлтирар ва ўша пахса деворли пастқам уйларини қидирарди. Ҳаяжондан юраги тез урар, эрининг қўлини бор кучи билан сиқиб борарди.
– Мана етиб келдик. Сизга катта раҳмат, Нозим ака.
– Ҳечқиси йўқ. Уйингиз қай бири?
Бироқ Бекзод кўрсаткич бармоғи билан ишора қилганича тахтадай қотиб қолди. Пастқам уйлари ўрнида бир уюм тупроқ турар, босилиб қолган томининг вассалари у ер-бу еридан қорайиб чиқиб турарди.
– У-уйимизни томи босиб қолибди-ку! – деди ҳаяжон билан ва шарт машинадан тушиб, бузилган уйининг тепасига борди-да, бошини чангаллаб тиззаси билан чўккалаб ўтириб қолди.
Уйининг ва эрининг аҳволини кўрган Барно ўзидан кетди. Шундан сўнг...
Айтишларича, қаттиқ ҳаяжонланиш – стресс туфайли Барнонинг юраги дош беролмай ўша ондаёқ жон таслим қилибди. Бекзод бўлса, ўз қисматидан лол бўлиб, хохолаб кула бошлабди. Уни жиннихонага олиб кетишибди. Ўша куни маҳалла-кўй масжидга тўпланиб Барнони сўнгги манзилга кузатишибди.
* * *
Жамшид ила Нилуфар ҳам Россиядан уйларига онанинг жасади билан қайтишди. Ёраҳмад ака уйда экан. Кўргуликдан боши эгилди. Бу ишларнинг ҳаммасига ўзини айбдор ҳис қилиб бетоб бўлиб ётиб қолди. Холанинг қирқи ўтганидан сўнг икки ёшни унаштириш маросими бўлиб ўтди.
* * *
Кунлардан бир куни Жамшид Нилуфар иккиси ҳамсафар, тақдирдош бўлган Бекзод билан Барнони йўқлаб келишга аҳд қилишди. Жамшид Бекзоднинг тахминий уй манзилини сўраб олганди. Нилуфар отасининг исми билан аталган Ёраҳмад учун кийимлар, майда-чуйда ва ўйинчоқлар сотиб олди. Жамшид Бекзоддан миннатдор эди. Чунки унингча Бекзод ўшанда жонини таҳликага қўйиб темир йўлга етиб олган ва вертолётларни чақиртира олганди. Агар Бекзод шу жасоратни кўрсатмаганида уларнинг аҳволи не кечарди? Эҳтимол, икки севишганнинг етишишига маълум маънода шу йигит сабабчидир. Шу туфайли ҳам унга миннатдорчилик изҳор қилиб, бундан буён ака-ука тутинмоқ, тўйларида бош бўлишини сўрамоқ ниятида Жамшид чўнғара гуручи билан бир ошга харажат қилиб олди... Аммо уларнинг уйи ўрнида бир уюм тупроққа дуч келишди. Қўни-қўшнилар ҳайрон бўлиб чопиб келишди.
Бу фожиа Жамшиднинг юрагини ўртаб юборди. Унинг руҳиятига ёмон таъсир қилди ва шундан сўнг Россиядаги иш жойига қайтиб бормасликка қарор қилди. Мамлакат шаҳарларида қайта қуриш бўйича олиб борилаётган бунёдкорлик ишларини кўриб танг қолди. Бу қурилишларга неча минглаб қурувчилар зарурлигини ўрганди ва шерикларига қўнғироқ қилиб объектни топширибоқ изларига қайтишни буюрди.
* * *
Эрбек ила Фарида ўз бахтларини ўша дайди автобусда топишди. Эрбек қизнинг манзилини билиб олди ва кўп ўтмай совчи юборди. Дастлаб қизнинг онаси ҳам, Иркутскдаги опаси ҳам кўнишмади. Онаси "Куёв Тошкентга келиб яшаса, майли", деган бўлса, сирдош опаси телефон орқали "Вой писмиғ-ей! "Ҳеч қанақа йигитим йўқ" дегандинг-ку", дея тергаган бўлди.
– Уни автобусда топдим. Тақдир бизни учраштириб қўйди-да, опажон.
– Ўҳ-ҳў! Мен сени бунчалик енгилтабиат деб ўйламагандим, Фарида. Наҳотки автобусдаги бир бегона йўловчи билан бир зумда аҳду паймон қилишга улгуриб бўлса?...
– Биз ахир бир ҳафта бирга бўлдик-де. Оғир синовлардан ўтдик.
– Хих, автобусда қўл ушлашиб-а?..
– Э, сиз ахир буни тушунмайсиз.
– Нима, ўпишдинглар ҳамми?
– Ҳа энди, еттинчи куни...
– Тавба, беш йил қатнаб, бировга қиё боқмагандинг-ку.
– Билмасам...
– Хўп, диплом масаласи нима бўлади?
– Эрбек Москва вилоятида, давлат корхонасида ишларкан. У ернинг поликлиникаси бормиш. "Мен корхона номидан "сўровнома" олиб келаман, кейин дипломни олгунингизча бир ерда ишлайверамиз", деяпти.
– Нима, "Сўровнома"ни бир гастарбайтерга беришарканми?
– Ҳа. Бошлиқларга ош қилиб бераркан-да.
– Нима?!..
– Ишқилиб оғзиларини мойларкан-да, билмасам-е...
– Фу! Ўлиб қоламан, сен шу гапга ишонаяпсанми ҳали?
– Ҳа, ишонаман. Нима бўпти?
– Тентак қиз. Шунча ёшга етиб ақлинг кирмадими?
– Қанақа ақл?
– Бир гастарбайтерниям яхши кўрадими, бўлмасам.
– Нима бўпти? Сиз ҳам бир чукчага тегиб олдингиз-ку!
– Ҳой, тилимни қичитма. Чукчамас, ёқут у. Поччасиниям шунақа беҳурмат қиладими одам, тавба. Ўзи сенга бир бало бўпти.
– Ҳа, севиб қолдим, билдийиз.
– Нима?!
– Эшитганийиз!
– Вой, ўлиб қоламан!..
– Ажаб бўпти!
МОЗОР ИСТАБ
Икки оқсоқол – Низомхўжа билан Саидвафо орасида юз берган кейинги воқеалар бўлса, бутунлай бошқача кечди
Саидвафо билан Низомхўжа бир таксига ўтиришди. Саидвафо пишиқ экан, таксичига эллик доллар чиқариб "Етадими?" деб сўради. "Икковларинггами? Ҳа, албатта" деди киракаш кўзларини ола-кула қилиб. У орқа ўриндиққа учинчи одамни ҳам олмади. Низомхўжа шеригининг сахийлигига ҳайрон бўлди. "Қизиқ, фарзандлари уни қабул қилишармикин? Бу-чи, уларни танирмикин? Мабодо тан олишмаса-чи? Унда қаерга боради? Арз-додини кимга айтаркин?.. Тавба-тавба, дунёнинг ишлари хўп қизиқ экан-да".
Улар довон сари боришаркан, Низомхўжа ҳамроҳининг қўли устига қўлини аста қўйиб гапнинг индаллосига ўтди:
– Сўраганнинг айби йўқ, ошна, фарзандларингиздан бўлак яқинларингиз борми?
У елкасини қисиб қўйди:
– Не знаю, поискать надо. У меня была сестра.
– Исми нима?
– Сарвиноз.
– Она живая?
Саидвафо яна елкасини қисиб қўйди. Ҳайдовчи бу антиқа суҳбатдан ҳайрон бўлди ва салон ойнаси орқали икки йўловчини зимдан кузата бошлади.
– Бошқа қариндошлар, синфдошларингиз бордир?
– Да-да.
– Мактабни битириб бирор жойда ўқиганмисиз?
– ПТУ закончил. На заводе сварщиком работал.
– Ёру биродарлар, яқин дўстларингиз йўқмиди?
– Да, они были, конечно: Шомаҳмуд, Эркин...
– Бўлмаса, борадиган манзилингизни аниқ ёзиб беринг. Мен уч-тўрт кундан кейин ўтиб бораман, хўпми?
Саидвафо бир парча қоғозга ёзиб берди. Унда "Станция Горчаково, ул.Қўштепа, напротив Сельмаг, Чурбанов Саидвафо" деб ёзилганди.
– Ие! Чурбанов деганингиз нимаси?
– Это её фамилия.
– Чья?
– Фамилия моей жены. Пришлось принимать её фамилию. Какая разница?
Ҳожи бобо ҳайрат билан "Тавба-тавба" деб қўйди.
– Фарзандларингизнинг исми нима? – сўради у яна.
– Старший Касым, хм-м..., потом Камол, Жамол, дочка кажется Мехри.
– Кажетсями ё точноми?
– Точно-точно, Меҳри...
– Бўлди, суриштириб топиб оларман. Демак, сиз шулардан бирининг уйида бўласиз-да, а?
Саидвафо бошини лиқиллатиб қўйди. Аммо негадир унинг шашти пасайиб қолганди. Эҳтимол, ҳозир унинг кўз ўнгида хотини Санобар ва фарзандларининг бундан қирқ йил муқаддам кўчага чиқиб кузатиб қолганлари худди кинолентадай бир-бир ўтгандир.
Ўшанда катта ўғли Қосим ўн ёшда эди. У "Дада, тезроқ қайтиб келинг", дея зорланиб йиғлаб қолганди. "Демак, у ҳозир эллик ёшда бўлади. Бола-чақали бўлиб кетгандир. Ўшаникига бора қоламан. Ҳар ҳолда мени эсидан чиқармаган, ақли ҳуши жойида эди".
Низомхўжа Олтиариқда тушиб қолди ва ҳамсафари билан илиқ хайрлашди.
– Яхши боринг, ошна. Набираларни ўпиб қўйинг. Мен сизни албатта топиб оламан, – деди у самимий.
– Да, ладно. Увидимся, – деб қўйди Саидвафо ва кепкасини ечиб, кал бошини бир артиб олди.
Саидвафо илгари сельмаг бўлган савдо дўкони олдида тушиб қолди. Кичик гузарга яна янги замонавий маиший бинолар қурилибди. У ҳойнаҳой, бирор таниши учраб қолармикан, деб теварак-атрофга назар ташлади. Асосан ўсмир йигитчалар ва ёш болалар уймалашишарди. Улардан бири "Ассалому алайкум" деб чопиб ўтиб кетди. Саидвафо нима деярини билмай анграйиб бир оз туриб қолди. "Қайси бири неварам экан?" деган ўйда беихтиёр одимлади.
Болалиги ўтган ва уйланган уйи ўрнида ҳашаматли бино барпо бўлибди. Бу, ҳойнаҳой, Қосимжонники бўлса керак ёки кенжа ўғлим Камолнимикан? Демак, ўзларига тўқ шекилли, дея хаёл қилди.
Девор ёнидаги улкан бедана тут дарахтига кўзи тушди ва бориб оҳиста танасини ушлаб соғинч билан сийпаб қўйди. Буни дадаси билан болалигида экишганди. Дарахтнинг шохлари тарвақайлаб кетибди. Тепага қараб боши айланиб кетаёзди. Кепкаси тушиб кетай деганди, ушлаб қолди. Дарвозадан икки болакай чопиб чиқиб келишди. Ичкаридан "Дарвозани очинглар!" деган овоз келди. Болалар дарвозанинг биттадан табақасини ушлаб ланг очишди. Саидвафонинг юраги гупуриб кетди. "Наҳотки шу менинг ўғлим бўлса..." Ичкаридан "Тико" чиқди. Мўйсафид қош-кўзи, бурни ўзига ўхшаган рулдаги кишига кўзи тушди.
Ҳайдовчи ҳам бегона мўйсафидга бир нигоҳ ташлади ва "Саломалайкум!" деб қўйди. Аммо кепкали мўйсафид алик олиш ўрнига унга қараб анграйиб турганини кўриб энсаси қотди.
Саидвафо ҳалиги дарвоза очганлардан бирини ўзига имлади. Болакай чопиб келди.
– Сиз кимсиз? – деди у бирдан.
– Ман, ҳалиги, дедушка, – деди мўйсафид аранг.
– Кимникига келдингиз?
– Вот это дом, мой...
– Бу уй бизники.
– Ҳалиги папа, да?
– Ҳозир кетди-ку.
Саидвафо хурсанд бўлди. Чунки у набирасини учратганди.
– Да-а? Саники ати нима?
– Шоҳрух.
– Шоҳрух. Ман саники – дедушка, понял?
Шоҳрух ҳайрон бўлди ва уй ичкарисига югуриб кириб кетди. У онасига кўчада турган ғалати мўйсафид ҳақида гапириб берган чоғи аёл дераза дарпардасини аста очиб қаради ва уй телефонини шиғиллатиб эрига қўнғироқ қилди.
– Алё, Камол ака, кўчада турган бир ўрисмижоз чол келиб ўғлимизга "Мен сенинг бобонгман", деганмиш, қариндошларимиздан эмасмикин, мабодо?
– Э, йўғ-е. Мен уни кўрдим. Салом берсам, алик ҳам олмади. Ўғлинг нима бало, ҳар қанақа чолни кўрса, бобо деявераркан-да.
– Бир гапингизда отам бизни болалигимизда ташлаб, бедарак кетган дегандингиз-ку. Мабодо қайтиб келмадимикин, дейман-да.
– Қўйсанг-чи, хотин, отам ўлган-ку. У қўшниникига келган бирор меҳмон бўлса керак, – деди эри ва телефонни ўчириб қўйди.
Аммо мўйсафиднинг уйга узоқ тикилиб тураверганини кўрган аёл кўчага чиқди.
– Келинг, тоғажон, сизга ким керак эди?
– Чей это дом?
– Наш. Нима, ўрисмисиз?
Саидвафо нима деярини билолмай бир оз